武则天 อู่ เจ๋อเทียน ตามสำเนียงกลาง หรือ บูเช็กเทียน ตามสำเนียงฮกเกี้ยน
อังกฤษ: Wu Zetian หรือ Wu Tse-tian
จีนตัวย่อ: 武则天
จีนตัวเต็ม: 武則天
พินอิน: Wǔ Zé tiān
สมภพเมื่อ 17 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 624
สิ้นพระชนม์ 16 ธันวาคม ค.ศ. 705
อู่เจ๋อเทียน มีพระนามเดิมว่า อู่ เจ้า (อังกฤษ: Wu Zhao หรือ Wu Chao;
จีน: 武曌; พินอิน: Wǔ Zhào
และ อู่ เฮ่า (อังกฤษ: Wu Hou; จีนตัวย่อ: 武后; จีนตัวเต็ม: 武后; พินอิน: Wǔ Hòu
ในราชวงศ์ถังมักออกพระนามว่า นางพระยาฟ้า 天后; พินอิน: Tiān Hòu) และในสมัยต่อมาว่า
พระนางอู่ (อังกฤษ: Empress Wu; 武后; พินอิน: Wǔ Hòu)
ทรงเป็นสตรีพระองค์เดียวในประวัติศาสตร์จีนอันยาวนานกว่า 4,000 ปี ที่ได้เป็นพระเจ้าแผ่นดินจีน
ในแผ่นดินของพระภัสดาและพระราชบุตรของพระนางระหว่างปี ค.ศ. 665 ถึง 690 พระนางทรงปกครองจีนโดยพฤตินัย ต่อมาในปี ค.ศ. 690 ถึง 705 พระนางทรงสถาปนาราชวงศ์ของพระนางเอง คือ ราชวงศ์โจว (周 Zhōu ) หรือในประวัติศาสตร์จีนเรียกว่า ราชวงศ์อู่โจว และเฉลิมพระนามพระนางเองว่าเป็น "สมมุติเทวะ" (อังกฤษ: Sacred and Divine Empress Regnant; จีน:聖神皇帝; พินอิน: Shèng shén huángdì)[13] อันเป็นการละเมิดประเพณีแต่โบราณและยังทำให้ราชวงศ์ถังสะดุดหยุดลงระยะหนึ่ง
นักประวัติศาสตร์ผู้นิยมลัทธิขงจื๊อจึงประณามพระนางเป็นอย่างมาก
พระนางบูเช็กเทียนทรงมีตำแหน่งสำคัญทั้งในสมัยสมเด็จพระจักรพรรดิถังไท่จง (唐太宗; Táng Tàizōng; ค.ศ. 598–649) จักรพรรดิองค์ที่ 2 แห่งราชวงศ์ถัง และสมเด็จพระจักรพรรดิถังเกาจง (唐高宗; พินอิน: Táng Gāozōng, ค.ศ. 649-683) พระราชโอรสองค์ที่ 9 ของจักรพรรดิไท่จง จักรพรรดิองค์ที่ 3 แห่งราชวงศ์ถัง โดยแรกเริ่มทรงได้รับการแต่งตั้งให้เป็นพระสนมของสมเด็จพระจักรพรรดิไท่จง เมื่อจักรพรรดิไท่จงสิ้นพระชมน์ลงในเวลาต่อมา พระนางจึงได้อภิเษกสมรสกับสมเด็จพระจักรพรรดิเกาจงเมื่อปี ค.ศ. 655 และได้รับการขนานพระนามว่า "พระมเหสีแห่งเกาจง (จีน: 高宗夫人; อังกฤษ: Gaozong's furen)" (คำว่า "夫人" มีความหมายว่า "พระนาง" "พระมเหสี" หรือ "คู่สมรสพระองค์แรก")
ในปี ค.ศ. 690 หลังจากจักรพรรดิเกาจงสิ้นพระชมน์และผ่านการต่อสู้แย่งชิงพระราชอำนาจนานกว่า 7 ปี ในที่สุดพระนางได้ทรงตั้งตนขึ้นเป็นสมเด็จพระจักรพรรดินีพระองค์แรกในประวัติศาสตร์จีน รวมถึงประกาศเปลี่ยนราชวงศ์ถังเป็นราชวงศ์โจวตั้งแต่นั้นมา และทรงสิ้นพระชนม์ลงเมื่อปี ค.ศ. 705
ในช่วงที่พระนางบูเช็กเทียนเป็นผู้นำทั้งด้านการปกครองและการทหาร มีการขยายอำนาจของจีนออกไปเป็นอันมากเกินกว่าอาณาเขตดินแดนเดิมที่เคยมีมา ไปถึงบริเวณทวีปเอเชียกลาง (Central Asia) รวมถึงการครอบครองพื้นที่แถบคาบสมุทรเกาหลีเหนือ (the upper Korean Peninsula) ส่วนภายในประเทศจีนเอง แม้จะมีผู้ที่ได้รับผลกระทบจากการไขว่คว้าเพื่อให้ได้มาซึ่งอำนาจของพระนางทั้งในการสู้รบ ปราบปรามกบฎ และลงโทษประหารชีวิต แต่พระนางได้ทรงพัฒนาประเทศโดยการส่งเสริมและเผยแพร่ระบบการสอบจอหงวนเพื่อส่งเสริมให้บัณฑิตผู้มีความรู้ความสามารถเข้ามารับราชการบริหารประเทศโดยไม่คำนึงถึงชนชั้น[15] ส่งเสริมและยกระดับบทบาทของสตรีเพศโดยเปิดโอกาสให้เข้ารับตำแหน่งราชการในระดับสูง นอกจากนี้พระนางยังให้ความเป็นธรรมแก่ประชาชนด้วยการลดภาษีอากรที่กดขี่ ส่งเสริมการเกษตรและการสร้างงาน[15] ทำให้ประเทศจีนในยุคของพระนางมีความเข้มแข็งและพัฒนาด้านเศรษฐกิจอย่างรวดเร็ว
พระนางบูเช็กเทียนทรงส่งเสริมและให้ความสำคัญแก่พระพุทธศาสนามากกว่าลัทธิเต๋าในฐานะเป็นศาสนาประจำชาติ จนจัดให้มีการสร้างวัดและปฏิมากรรมในถ้ำ เช่น ถ้ำผาหลงเหมิน กล่าวได้ว่าพระพุทธศาสนาได้รับการพัฒนาอย่างสูงสุดในประเทศจีนในช่วงยุคของพระนางนั่นเอง[15]
นอกจากในฐานะผู้นำทางการเมืองพระนางบูเช็กเทียนยังมีชีวิตครอบครัวที่โดดเด่น แม้ว่าในบางครั้งความสัมพันธ์ในครอบครัวจะเป็นปัญหาให้แก่พระนาง ทรงมีพระโอรส 3 พระองค์ซึ่งต่อมาได้ขึ้นครองราชย์บัลลังก์เป็นสมเด็จพระจักรพรรดิ และพระนัดดาของพระนางคือ สมเด็จพระจักรพรรดิถังเสวียนจง (อังกฤษ: Emperor Xuanzong of Tang; จีน: 唐玄宗; พินอิน: Táng xuánzōng) แห่งราชวงศ์ถัง กษัตริย์ผู้ปกครองหนึ่งใน "ยุคทอง (Golden Age)" แห่งประวัติศาสตร์จีน
เกี่ยวกับพระนาม
พระนางบูเช็กเทียน หรืออู่เจ๋อเทียน ทรงมีพระนามเดิมว่า อู่เจ้า (Wu Zhao) (บางครั้งใช้ตัวอักษรจีนว่า "武曌" (พินอิน: Wǔ Zhào) หากว่าตัวอักษรที่ใช้จริงไม่เป็นที่ปรากฏชัด อย่างไรก็ตามคำว่า "เจ้า" ไม่ได้ใช้ตัวอักษร "瞾" เนื่องจากตัวอักษรนี้เป็นอักษรที่มีการประดิษฐ์ขึ้นใหม่ในสมัยของพระนางบูเช็กเทียนเอง) ส่วนแซ่หรือนามสกุลของพระนางคือ "อู่" "ซึ่งยังคงใช้อยู่แม้ว่าจะทรงอภิเษกสมรสกับสมเด็จพระจักรพรรดิเกาจง ซึ่งอยู่ในราชสกุล หลี่
ต่อมาสมเด็จพระจักรพรรดิไท่จงทรงพระราชทานพระนามให้แก่พระนางบูเช็กเทียนว่า "เม่ย" (อังกฤษ: Mei; จีน: 媚; พินอิน: Mèi) มีความหมายว่า "น่ารัก" ทำให้ในปัจจุบัน ประชาชนจีนมักเอ่ยพระนามของพระองค์ว่า อู่เหม่ย (Wu Mei) หรืออู่เหม่ยเนียง (อังกฤษ: Wu Meiniang; จีน: 武媚娘; มีความหมายตามตัวอักษรว่า สตรีแซ่อู่ที่มีเสน่ห์) เมื่อกล่าวถึงชีวิตในวัยเยาว์ของพระองค์ และจะใช้ชื่อเรียกพระนามว่า พระนางบู (อังกฤษ: Empress Wu; จีน: 武后) เมื่อกล่าวถึงพระนางในช่วงที่ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นพระมเหสี (หรือฮองเฮา) และพระพันปี (หรือไทเฮา) แล้ว ส่วนการใช้คำว่า อู่เจ๋อเทียน (อังกฤษ: Wu Zetian; จีน: 武則天) จะใช้เมื่อกล่าวถึงพระองค์ในขณะดำรงพระยศเป็นสมเด็จพระจักรพรรดินี
ข้อมูลจากสาระนุกรม วิกีพีเดีย
ภาพจาก 电视剧 [[
武媚娘传奇]]
ชุดที่ 2 再见
ชุดที่ 4 请坐
